Czy może zdarzyć się sytuacja, że nie mając świadomości, iż toczy się przeciwko nam postępowanie sądowe otrzymamy wyrok skazujący, uznający nas winnych popełnienia jakiegoś czynu? Mimo, iż brzmi to absurdalnie, odpowiedź brzmi – tak. I jest to właśnie wyrok nakazowy.
Czym jest wyrok nakazowy?
Wyrok nakazowy to instytucja stosowana w sprawach o drobne przestępstwa i wykroczenia. Jeżeli okoliczności czynu i wina oskarżonego (obwinionego) nie budzą żadnych wątpliwości, sąd może na posiedzeniu, bez udziału stron i bez przeprowadzania rozprawy wydać wyrok – zwany nakazowym. Dotyczy to spraw, w których wystarczające jest orzeczenie kary grzywny lub ograniczenia wolności. W praktyce najczęściej wyroki nakazowe są wydawane w sprawach o wykroczenia drogowe, gdy odmówimy przyjęcia mandatu. Wydanie wyroku nakazowego pozwala przede wszystkim tanio, szybko i łagodnie ukarać sprawcę.
Zgodnie z Kodeksem Postępowania Karnego, aby sąd mógł wydać wyrok nakazowy muszą być spełnione łącznie następujące przesłanki:
- Okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości w świetle zebranych dowodów;
- Sprawa toczy się z oskarżenia publicznego (czyli ściganie tego przestępstwa dzieje się przy użyciu organów policyjno-prokuratorskich);
- Oskarżony ukończył 17 lat; nie jest głuchy, niemy czy niewidomy oraz nie zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.
Jakie elementy powinien zawierać wyrok nakazowy?
Przede wszystkim – dokładne określenie czynu przypisanego przez sąd oskarżonemu, ze wskazaniem zastosowanych przepisów ustawy karnej oraz wymiar kary inne niezbędne rozstrzygnięcia. Ponadto oczywiście oznaczenie sądu oraz sędziego, który wydał ów wyrok, datę wydania wyroku, imię i nazwisko określające tożsamość oskarżonego. Co istotne – wyrok nakazowy nie musi zawierać uzasadnienia.
O czym należy pamiętać gdy otrzymamy wyrok nakazowy?
Szczególnie warto pamiętać, iż otrzymanie wyroku nakazowego nie pozbawia nas prawa do uczestniczenia w postępowaniu sądowym i obrony swoich racji. Jeżeli nie zgadzamy się z treścią wyroku należy wnieść sprzeciw. Sprzeciw należy wnieść do Sądu, który wydał wyrok nakazowy, w terminie 7 dni od dnia doręczenia wyroku. Aby sprzeciw był skuteczny, należy zawrzeć w nim kluczowe zdanie, iż nie zgadzamy się z wyrokiem nakazowym.
W chwili wniesienia sprzeciwu, wyrok nakazowy traci moc, a następnie sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych. Sąd przeprowadzi więc „zwyczajne” postępowanie, wyznaczając termin rozprawy, co umożliwi nam złożenie wyjaśnień czy zgłoszenie wniosków dowodowych. Pamiętajmy, iż jeżeli nie wniesiemy sprzeciwu, to wyrok uprawomocni się.
Co powinien zawierać prawidłowo sporządzony sprzeciw?
- Oznaczenie sądu, do którego kierujemy sprzeciw (zgodnie z art. 428 Kodeksu Postępowania Karnego, środek zaskarżenia adresujemy do sadu II instancji, ale składamy go do sądu, który wydał wyrok);
- Sygnaturę sprawy, czyli oznaczenie sprawy, której zaskarżenie dotyczy;
- Nasze dane, czyli imię, nazwisko i adres zamieszkania;
- Wskazanie zaskarżonego rozstrzygnięcia;
- Wskazanie naszych postulatów;
- Dodatkowo możemy wskazać nowe fakty lub dowody w sprawie;
- Datę oraz własnoręczny podpis.
Podsumowując, wyrok nakazowy nie jest idealnym rozwiązaniem i wielokrotnie wskazuje się jego ułomność jak i całego postępowania nakazowego. Po pierwsze oskarżony zostaje postawiony przed faktem dokonanym. Nie ma możliwości zapoznania się z materiałem dowodowym zebranym w sprawie lub przedstawieniem swoich racji. Otrzymuje się jedynie wyrok, beż żadnego uzasadnieniem, a przecież podstawowe prawo jakie przysługuje w procesie to prawo do obrony. Każdy podejrzany, nawet ten wobec którego sąd nie ma najmniejszych wątpliwości, powinien mieć możliwość wzięcia udziału w postępowaniu dowodowym prowadzonym w postępowaniu przygotowawczym, tak aby nie był zaskoczony jego wynikami.
Jednak wbrew temu, co mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka, pamiętajmy, iż wyrok nakazowy to jedynie swego rodzaju „propozycja” sądu, od której zawsze możemy wnieść sprzeciw. Nie bójmy się więc wyroków nakazowych, a gdy tylko czujemy się niewinni zarzucanych czynów lub czujemy że wymierzona nam kara jest nieadekwatna – złóżmy sprzeciw.