Jeżeli po spadkodawcy dziedziczy więcej niż jedna osoba, między współspadkobiercami powstaje wspólność majątku spadkowego, która trwa do chwili dokonania działu spadku. Współspadkobiercy stają się współwłaścicielami rzeczy wchodzących w skład spadku, a także współuprawnionymi w odniesieniu do pozostałych praw.
Dział spadku polega na określeniu majątku wchodzącego w skład spadku i podziale go między poszczególnych spadkobierców. Należy więc ustalić, jakie składniki i o jakiej wartości, wchodzą w skład majątku spadkowego, a następnie określa się, jaką wartość poszczególnych składników majątku spadkowego, powinni otrzymać poszczególni spadkobiercy, stosownie do ich udziałów w spadku.
Nie ma określonego ustawowo terminu, do którego współspadkobiercy powinni podjąć decyzję o dziale spadku. Często zdarza się nawet, iż wspólność majątku spadkowego trwa przez długie lata. Przesłanką, w której dział spadku musi zostać przeprowadzony jest chęć, chociażby jednego ze współspadkobierców do wyjścia ze wspólności majątku spadkowego.
Warto również zaznaczyć, iż przedmiotem działu spadku są jedynie aktywa. Nie dzieli się długów spadkowych.
Istnieją dwa tryby działu spadku – umowny i sądowy.
UMOWNY DZIAŁ SPADKU
Ten dział spadku, polega na zawarciu pomiędzy wszystkimi spadkobiercami umowy znoszącej współwłasność majątku spadkowego.
Może obejmować zarówno cały spadek jak i jego część. Umowa taka, może być zawarta gdy miedzy spadkobiercami jest zgoda co do samego faktu dokonania podziału spadku oraz sposobu. Forma, co do zawarcia umowy jest dowolna, chyba że w skład spadku należy nieruchomość. Wtedy umowa o dział spadku musi być zawarta w formie aktu notarialnego.
Spadkobiercy w treści umowy muszą ustalić skład i wartość majątku oraz określić, sposób wyjścia ze wspólności spadkowej.
SĄDOWY DZIAŁ SPADKU
Sądowy dział spadku następuje głównie wtedy, gdy współspadkobiercy nie są w stanie sami dojść do porozumienia. Jeżeli bowiem współspadkobiercy są zgodni co do podziału spadku, to z reguły korzystają z umownego podziału, który jest szybszym sposobem.
Sądowy dział spadku może nastąpić zarówno, gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do podziału spadku, jak również w przypadku braku zgody między nimi. Z wnioskiem o sądowy podział spadku może wystąpić każdy ze współspadkobierców. Poza spadkobiercami z wnioskiem może wystąpić także nabywca udziału w spadku oraz w przypadkach określonych w ustawie, wierzyciel spadkobiercy.
Prawo do wystąpienia z wnioskiem o dział spadku nie jest ograniczone żadnym terminem. Sąd rozstrzyga sprawę w postępowaniu nieprocesowym, czyli następuje rozpoznanie sprawy bez rozprawy.
W przypadku sądowego podziału spadku, zasadą jest dział obejmujący cały spadek i tylko z ważnych powodów dział może być ograniczony do części spadku. Jeżeli nie dokonano działu całego spadku, przeprowadza się dział uzupełniający.
Sąd może zdecydować o sprzedaży wszystkich wartościowych składników majątku spadkowego i podziału pomiędzy spadkobierców uzyskanych w ten sposób środków pieniężnych. Sposób ten jest bardzo niekorzystny dla współspadkobierców, ponieważ często zdarza się, iż składniki majątku spadkowego sprzedawane są wówczas poniżej swojej wartości, a ponadto spadkobiercy obciążani są kosztami komorniczymi.
Podsumowując, kwestie związane z podziałem spadku mogą być dla wielu osób problematyczne. Skomplikowane przepisy kodeksu cywilnego mogą być kłopotliwe, szczególnie dla osób, które nie miały wcześniej do czynienia z prawem.
Zdecydowanie korzystniejszym rozwiązaniem jest umowny podział spadku, który niweluje koszty sądowe oraz pomaga zaoszczędzić wiele czasu i nerwów związanych z postępowaniem w sądzie. Warto jednak treść takiej umowy skonsultować z profesjonalnym pełnomocnikiem, szczególnie gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość.